Có một loại nghiện tuy nhẹ nhưng có thể ngang nhiên đặt chân vào cuộc sống của bạn.
Loại nghiện này tưởng chừng như vô hại nhưng lại khiến bạn lãng phí cuộc đời, lãng phí thời gian, tiền bạc và sức khỏe của chính mình.
Chỉ khi thoát khỏi những cơn nghiện mềm, cơn nghiện nhẹ, cơn nghiện nhỏ tưởng như vô hại này, ta mới có được sức mạnh và khả năng để vượt qua những cạm bẫy khác lớn hơn và từ đó có thể làm chủ cuộc đời mình.
Tại sao chúng ta lại bị mắc phải chứng nghiện này và rất khó để loại bỏ chúng? Và cách nào để giải quyết cơn nghiện mềm, từ đó tìm thấy những điều thực sự khiến bạn hạnh phúc và hài lòng như thế nào?
Nghiện mềm là gì?
Bạn sẽ không chết vì nghiện mềm, nó chỉ khiến bạn sống không đủ tốt.
Không như những cơn nghiện nặng gây nguy hiểm đến tính mạng và tuổi thọ, như nghiện ma túy, nghiện thuốc lá, nghiện rượu, nghiện chất kích thích, v.v. Để cai những cơn nghiện nặng thì cách tốt nhất là không tiếp xúc với các chất gây nghiện nữa.
Nhưng nghiện mềm thì ngược lại hoàn toàn.
Bạn không thể không tiếp xúc với các chất hay các hoạt động có khả năng gây ra nghiện mềm. Bởi vì chúng luôn xuất hiện trong mọi ngóc ngách của cuộc đời bạn, từ các bữa ăn, mua sắm, sinh hoạt, đến học tập, làm việc, quan hệ xã hội, v.v.
Vì vậy, Nghiện mềm là một hiện tượng phổ biến mà hầu hết chúng ta đều mắc phải.
Có 91% người mắc chứng nghiện mềm. Còn 9% còn lại chỉ là họ không dám thừa nhận mà thôi. Vậy làm thế nào để nhận ra bản thân có bị nghiện mềm hay không?
4 loại nghiện mềm:
1. Nghiện về hành vi
Bất cứ hành vi nào một khi trở nên quá đà và được sử dụng như một phương tiện đánh lạc hướng, làm tê liệt và trốn tránh cảm xúc, đều có khả năng trở thành chứng nghiện nhẹ.
Kiểu nghiện này tập trung vào các hoạt động giải trí, tương tác xã hội, v.v. Ví dụ như lướt điện thoại mọi lúc khi rảnh rỗi, xem TV quá nhiều, cứ về đến nhà hoặc khi cảm thấy mệt mỏi là lướt mạng xã hội quên cả thời gian, lướt xong thì lại cảm thấy hối hận, bực mình, tự trách, nuối tiếc.
Hay khi đăng một tấm ảnh lên mạng xã hội, bạn cứ liên tục cập nhật xem thông báo, xem có bao nhiêu người thích và bình luận.
Hoặc từ chối giao tiếp với người khác, ngủ nướng, thức khuya lầm những việc không đâu vào đâu, thích ngồi lê đôi mách bàn luận về người khác, nghiện làm việc, mua sắm vô độ, luôn chọn những nhà hàng cao cấp,…
2. Nghiện lẩn tránh
Khi bạn biết rõ bản thân nên bắt đầu làm một công việc nào đó ngay lập tức, nhưng lại không thể đi vào trạng thái bắt đầu trong suốt một thời gian dài, và bạn cứ tìm mọi lý do để trì hoãn.
Thực chất, khi bạn từ chối trốn tránh một việc, hoặc tự kiếm lý do để biến mức độ, tính chất của việc đó từ lớn thành nhỏ, từ nhỏ thành không có gì, để bạn không phải đối mặt và thực hiện nữa. Thì đây chính là lúc bạn mắc phải cơn nghiện lẩn trành.
Ví dụ, con hư nhưng bạn không có cách dạy, bạn nhìn ra vấn đề nhưng không tìm cách giải quyết. Hoặc những mâu thuẫn nhỏ giữa vợ chồng,…
Khi chúng ta đều nhắm mắt làm ngơ trước những vấn đề đó thì đây đều là phản ứng theo thói quen. Và đằng sau nó luôn là một nỗi bất an trong lòng. Khi càng lo sợ thì bạn càng dễ mắc phải cơn nghiện trốn tránh này.
3. Nghiện về tình cảm và lối sống
Khi bạn có những phản ứng thường xuyên trong tình cảm và lối sống, Nó cũng rất dễ gây nghiện. Ví dụ, không ngừng than vãn, đổ lỗi, mắng con, trách cứ bạn đời, chỉ trích người yêu,…
Hay một số người luôn thích nói đùa, phà trò về mọi thứ, hoặc thờ ơ, lãnh đạm với tất cả,… Người thường xuyên có biểu hiện phản ứng như vậy là để có thể tách mình ra khỏi cảm xúc thật trong lòng và coi nó như một lối thoát.
4. Nghiện về thực phẩm và hàng hóa tiêu dùng
Khi thích một thứ gì đó như là đồ chiên dầu mỡ, bánh ngọt, cà phê, hoặc một chiếc túi, quần áo, giày dép, nước hoa thương hiệu nào đó mà bạn cảm thấy bồn chồn, lo âu, nôn nóng chỉ vì bạn không ăn được, uống được, không mua được thứ đó và phải tìm mọi cách để có được, thì đó cũng là một biểu hiện của một loại nghiện.
Xác định bản thân có bị nghiện mềm hay không
Có 2 đặc điểm cốt lõi để bạn nhận ra bản thân mình có bị nghiện mềm hay không.
Một là, nếu khi thực hiện một hành vi nào đó mà đi ngược lại với sự quyết tâm, mong muốn, mục tiêu, kế hoạch trong cuộc sống của bạn, và cuối cùng để lại trong bạn một cảm giác trống rỗng, hối hận, tự trách mình, hoặc cảm thấy vô nghĩa, thì khi đó bạn đang mắc phải một loại nghiện mềm nào đó.
Thứ 2 là, khi bạn làm một việc gì đó mà cảm thấy không tập trung, không hoàn toàn tận hưởng thực sự và chú tâm vào điều đó.
Ví dụ như việc lướt TikTok. Đừng nghĩ rằng lướt TikTok là đang rất tận hưởng và tập trung. Tập trung là một trạng thái mà hành động của bạn mang tính có chủ đích. Bạn nắm thế chủ động trong khoảng thời gian nhất định, bạn biết bạn đang làm gì, bạn muốn giải quyết vấn đề gì. Nhưng khi lướt video ngắn, bạn luôn ở trong trạng thái bị động, hoàn toàn mất kiểm soát, bạn bị thuật toán của nền tảng này thao túng, hiện ra trước mặt bạn video nào thì bạn sẽ xem video đó. Bạn cứ tiếp tục theo dõi những video mới mẻ 1 cách mất kiểm soát, không có mục đích, không có điểm dừng. Đó không phải là sự tập trung có ý thức, mà là hành vi giết chết sự tập trung của bạn.
Các nhà thần kinh học tại Viện Nghiên cứu Trẻ Em Seattle từng tiến hành một nghiên cứu và phát hiện ra rằng bộ não của trẻ em nghiện chơi điện thoại có sự khác biệt rõ rệt về hình thái so với trẻ em bình thường.
Bạn có thể quan sát hình dưới đây.
Bạn sẽ thấy rằng bộ não bên trái của trẻ em khỏe mạnh với những đường vân rõ ràng, trong khi đó bộ não bên phải của trẻ em nghiện điện thoại đã có tình trạng co rút.
Và bộ não của người lớn cũng có tình trạng như vậy. Hơn nữa, trong quá trình nghiện video ngắn, chức năng trước trán liên quan đến tư duy cao cấp, độ tập trung, khả năng ghi nhớ và quản lý cảm xúc sẽ bị suy giảm nghiêm trọng.
Tóm lại, nếu có 1 trong 2 biểu hiện trên, nghĩa là bạn đang mắc phải cái bẫy của nghiện mềm.
Thực chất, những hành vi kiểu này không phải là tội lỗi, chúng chỉ là những nỗ lực sai lầm trong việc tự xoa dịu bản thân. Có thể là chúng ta muốn thư giãn sau một ngày mệt mỏi, hoặc là chúng ta bị áp lực muốn làm điều gì đó khác đi để phân tán sự chú ý, hay chúng ta bị cảm xúc mạnh nào đó lấn át và muốn tìm một góc để giải thoát tạm thời. Những hành vi như vậy tưởng chừng như không có gì to tát, nhưng vấn đề ở chỗ là những cơn nghiện mềm này luôn hoạt động một cách rất tinh vi, xảo quyệt, ở một mức độ mà chúng ta không thể chú ý đến. Nó làm chúng ta lầm tưởng rằng bản thân đang sống thật phong phú, được lấp đầy và hạnh phúc, nhưng thực chất nó chỉ là một thứ giả dối trong cuộc sống.
Có thể ban đầu bạn không nhận ra được rằng những hành vi tiêu cực này sẽ gây ảnh hưởng lớn như thế nào. Nhưng về lâu về dài, nếu cứ mãi đắm chìm trong sự thoả mãn nhất thời của niềm vui ngắn ngủi, bạn sẽ trở nên tê liệt, mất khả năng trải nghiệm cảm xúc thực, mất kết nối với thế giới bên ngoài, bỏ qua sự chú tâm đến ý thức bản thân, không cảm nhận được